Dzieje szkolnictwa we wsi Dzierzkówek Stary spisano w oparciu o wspomnienia najstarszych mieszkańców wsi, w szczególności Józefa Domagały ur. w 1931 r., zamieszkałego w Dzierzkówku Starym oraz Piotra Cieciory, ur. w 1932 r., zamieszkałego w Zalesiu. Wykorzystano informacje z kroniki szkoły i z innych, dostępnych dokumentów szkolnych. Dużej pomocy udzieliła bibliotekarka szkoły Ewa Szpaderska.

W pamięci najstarszych mieszkańców Dzierzkówka Starego zachowały się przekazywane przez ich rodziców opowieści o nauczaniu dzieci w okresie I wojny światowej i po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Dzieci uczyła wówczas jedna nauczycielka, Irena Czpakowska. Jej własnoręczny podpis widnieje na pamiątkowym obrazku, ofiarowanym za pilność w nauce religii jednej z uczennic w roku 1917. Zajęcia prowadzone były w systemie 3-klasowym, a izbę do nauki w swoim domu udostępnił Walenty Oczkowski.

Druga wojna światowa, a następnie okupacja hitlerowska nie przerwały działalności szkoły. Do chwili obecnej zachowała się Księga Ocen z roku szkolnego 1941/42. Jak z niej wynika nauczanie było prowadzone w języku polskim w systemie czteroklasowym. Szkoła mieściła się w budynku prywatnym. Uczęszczało do niej 67 dzieci. Kierownikiem szkoły był Stanisław Kowalczyk. Nauka prowadzona była w zakresie języka polskiego, nauki o przyrodzie, arytmetyki z geometrią, rysunków, zajęć praktycznych, śpiewu, ćwiczeń cielesnych i religii. Przez okupanta zabroniona była nauka historii i geografii.

Po zakończeniu wojny we wsi Dzierzkówek Stary przez kilka lat nie było zorganizowanej szkoły.

Dzieci do 1953 r. uczęszczały do Powszechnej Szkoły w pobliskim Zalesiu, której powstanie mieszkańcy określają na lata 1918-20. Była to szkoła czteroletnia, a obowiązek pobierania nauki w tamtych latach trwał do 14 roku życia. Szkoła mieściła się w prywatnym budynku Katarzyny i Jakuba Banaszkiewiczów. Pierwszą kierowniczką i zarazem jedynym nauczycielem była Zofia Brzęk, która wyszła za mąż za syna Banaszkiewiczów, Władysława. Po jej odejściu nauczanie prowadziła Franciszka Modzelewska wspólnie z mężem. Pracował też Zdzisław Badański, który do pracy w okresie letnim dojeżdżał rowerem z Radomia. Jesienią 1953 roku budynek szkolny uległ spaleniu, sprawcami podpalenia byli dwaj młodzi chłopcy. Naukę przeniesiono wówczas do mieszkań Franciszka Kurysa i Franciszka Banaszkiewicza.

Od nowego roku szkolnego przywrócono nauczanie w szkole w Dzierzkówku Starym, w prywatnym budynku Franciszka Domagały. Był to dom murowany, zbudowany z białego kamienia, składający się z dwóch izb. Następnie przeniesiono szkołę do mieszkania Zofii i Władysława Domagałów. Był to dom drewniany, wzniesiony z bali, także dwuizbowy, z wejściem przez sień. Po roku nauczanie przeniesiono do domu Janiny i Juliana Maletów. Budynek był również drewniany, a nauka odbywała się w jednej izbie.

W okresie funkcjonowania szkoły w mieszkaniach prywatnych nauczycielami byli: Tadeusz i Zofia Grzegorczyk, Mirosława Zychowicz oraz panie Górska, Grudzień i Halina Malinowska. Nauczyciele mieszkali w prywatnych domach gospodarzy wiejskich.

W tym czasie podjęto starania o wybudowanie we wsi samodzielnego budynku szkolnego. Podobne próby podjęli także mieszkańcy Zalesia. Ze względu na bliskie sąsiedztwo obu wsi, wskazane było powstanie jednej szkoły. Wywiązał się spór o jej lokalizację. Mieszkańcy Dzierzkówka nie wyrażali zgody na uczęszczanie ich dzieci do szkoły w Zalesiu. Władze oświatowe zaproponowały następujące rozwiązanie konfliktu. Wieś, która pierwsza pozyska teren i zgromadzi materiały budowlane, dostanie zgodę na funkcjonowanie szkoły. Mieszkańcy Dzierzkówka jak i Zalesia wykazali ogromne zaangażowanie i w krótkim czasie pozyskali zarówno tereny pod budowę jak i sam budulec. Konsekwencją tego było powstanie szkół zarówno w Starym Dzierzkówku jak i w Zalesiu.

W Starym Dzierzkówku pod budowę szkoły grunty przekazali: Bolesław Żak, Józef Karcz, Kazimierz Sowa i Bolesław Dembowski. Działka szkolna o nr ewidencyjnym 90, powstała na skraju wsi, przy skrzyżowaniu dróg łączących Dzierzkówek Stary z Dzierzkówkiem Nowym i Zalesiem. Do budowy szkoły wykorzystano materiały, pozyskane z drewnianego domu, zakupionego w miejscowości Niedarczów od państwa Pastuszków. Budulec przywiózł Marian Kamiński. Przy wznoszeniu szkoły pomagali społecznie mieszkańcy Dzierzkówka. Prace murarskie przy podmurówce i przewodach kominowych prowadził Jan Asendy. Nowa szkoła posiadała cztery sale lekcyjne, korytarz i mały pokój nauczycielski. Ogrzewana była piecami węglowymi, ubikacje znajdowały się na zewnątrz. Zajęcia lekcyjne rozpoczęły się w roku 1956 i odbywały się w systemie 7-klasowym. Kierownikiem szkoły był Tadeusz Grzegorczyk. W tym czasie pracowali także nauczyciele: Krzysztof Czerwonka, Janina i Feliks Koniuszowie i Jan Suwała.

W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej szczególną wagę przywiązywano do uroczystych obchodów 1-Majowego Robotniczego Święta Pracy. W latach siedemdziesiątych, z okazji majowego święta, komunistyczna władza ludowa ogłosiła gminne konkursy na najbardziej wysprzątaną „czystą wieś”. Do rywalizacji przystąpiła większość wsi. W rankingu miejscowości przynależnych do gminy Skaryszew zwyciężył Dzierzkówek Stary. Nagrodą dla zwycięzców była znaczna kwota pieniężna, której mieszkańcy Dzierzkówka nie przyjęli. Zdecydowali, że dla nich korzystniejsze będzie pozyskanie materiału na budowę Domu Nauczyciela przy istniejącej szkole. W rezultacie wieś otrzymała 9000 czerwonej cegły, która była zaczątkiem budowy Domu Nauczyciela. Przy finansowym wsparciu Urzędu Gminnego w Skaryszewie, prace ukończono w roku szkolnym 1972/73. Z braku zainteresowania nauczycieli zasiedleniem lokalu, przeznaczono go na zajęcia szkolne. Od tej pory lekcje odbywały się zarówno w budynku drewnianym jak i murowanym.

W latach siedemdziesiątych, w wyniku reformy systemu oświaty powstały Zbiorcze Szkoły Gminne. Obniżono stopień organizacyjny szkół podstawowych. Szkoła w Dzierzkówku stała się filią szkoły skaryszewskiej. Pracowała w systemie 3-letnim oraz prowadziła ognisko przedszkolne. Od tego roku uczęszczały do niej również dzieci ze zlikwidowanej szkoły w Tomaszowie. Pierwszym kierownikiem punktu filialnego była Halina Bednarczyk, zaś nauczycielką Maria Płusa. Po roku pracy Halina Bednarczyk odeszła, a kierownictwo szkoły przejęła Maria Płusa. Do pracy przyjęte zostały nauczycielki: Bożena Wójcicka i Barbara Fijałkowska.

W roku szkolnym 1982/83 w wyniku kolejnej reformy oświaty, filia szkoły została przekształcona w 8-letnią szkołę podstawową z oddziałem przedszkolnym. Dyrektorem powstałej placówki został mgr Zbigniew Zaręba. Grono nauczycielskie stanowili wówczas: Maria Płusa, Bożena Pawelec, Barbara Fijałkowska, Józefa Wójcicka, Józefa Magdzińska, Beata Miałkowska i Anna Bajda. Później dołączli Wiesław Orzechowski i Dariusz Gos, a w roku następnym: Zdzisław Rogala, Maria Ostrowska i Łucja Banaszkiewicz. W tym czasie rozpoczęła działalność biblioteka szkolna, którą poprowadziła Ewa Szpaderska. 

Na podkreślenie zasługuje również działalność drużyny harcerskiej prowadzonej przez druha Wiesława Orzechowskiego. Była ona źródłem pozalekcyjnego życia szkoły, przejawiającego się w organizowaniu akademii, rajdów, spotkań w remizach strażackich, i wycieczek krajoznawczych, zwłaszcza w polskie góry.

W tych latach zmieniało się grono nauczycielskie. Z pracy odeszli: Barbara Fijałkowska, Dariusz Gos i Maria Ostrowska. Na emeryturę przeszły Maria Płusa i Józefa Wójcicka. Pracę podjęły natomiast: Iwona Gos, Grażyna Majak, Anna Figarska, Irena Gruszka, Krzysztof i Marzena Kotarbowie, Urszula i Piotr Szarek.

W 1988 roku ze względu na pogarszający się stan budynku drewnianego, dyrektor Zaręba rozpoczął starania o budowę nowego budynku szkolnego jako inwestycji czynowej. Z jego inicjatywy powołany został pierwszy Społeczny Komitet Budowy Szkoły. Dzięki dużemu zaangażowaniu zgromadził środki finansowe w wysokości 4 mln zł. z funduszu rozwoju rolnictwa oraz z podziału gminnej nadwyżki budżetowej. Pieniądze przeznaczono na zakup materiałów budowlanych oraz rozbudowę szamba.

W roku 1990 dyrektor Zaręba przeszedł na emeryturę. Funkcję dyrektora objął mgr Piotr Szarek.. W początkach lat dziewięćdziesiątych, w wyniku zmian prawnych w zarządzaniu systemem oświaty w Polsce, szkoły podstawowe zaczęły funkcjonować pod nazwą Publicznych Szkół Podstawowych. Nastąpiły kolejne zmiany w kadrze pracujących nauczycieli. Tworzyli ją: Urszula Szarek, Grażyna Majak, Beata Miałkowska (obecnie Bolek), Jolanta Nowocień (obecnie Skrzypek), Agnieszka Słowik, Anna Figarska (obecnie Terc), Irena Gruszka, Wiesław Orzechowski, Anna Nogalska (z domu Bajda) i Zdzisław Rogala.

Warto również wspomnieć o działalności muzycznej szkoły w tym okresie. Przez wiele lat pozalekcyjne zajęcia prowadził Pan Stanisław Dembowski, emerytowany nauczyciel muzyki, długoletni dyrektor szkoły muzycznej w Radomiu. Pracował on w dużej mierze społecznie, kierując się sentymentem do rodzinnego Dzierzkówka, miejsca swojego dzieciństwa i młodości. Uczył dzieci gry na akordeonie i gitarze. Powstały wówczas uczniowski zespół muzyczny uświetniał swoją grą nie tylko akademie i uroczystości szkolne, ale również imprezy gminne. Na wyróżnienie zasługują uzdolnieni muzycznie uczniowie tego zespołu tj. Jacek Tuzimek, Martyna Szarek i Konrad Marchewka. Pod kierownictwem pana Dembowskiego odbywały się przez wiele lat zajęcia z rytmiki dla dzieci sześcioletnich. W roku 2005 ze względu na stan zdrowia pan Dembowski zrezygnował z pracy.

W działalność muzyczną szkoły zaangażowany był również dyrektor szkoły Piotr Szarek. Jego uczennice, Agnieszka i Ewelina Stanisławek wspaniale śpiewały i grały na gitarze nie tylko w szkole, ale również podczas mszy świętych w miejscowym kościele w Tomaszowie. 

W 1992 roku w związku z pogarszającym się stanem technicznym budynków szkolnych zawiązał się drugi Społeczny Komitet Budowy Szkoły. W jego skład weszli mieszkańcy Dzierzkówka Starego: przewodniczący Zenon Żak, sekretarz Jan Waldemar Lis, sołtys Julian Bednarczyk, Tadeusz Maleta, dyrektor szkoły Piotr Szarek, księgowa Zespołu Ekonomiczno-Administracyjnego Szkół Barbara Tuzinek. W budowę nowej szkoły angażował się bardzo radny Zdzisław Żak.

W dniu 31.12.1992 roku, decyzją Burmistrz Miasta i Gminy w Skaryszewie, Komitet uzyskał pozwolenie na rozpoczęcie inwestycji. Od marca 1993 roku podjęto pierwsze prace przy fundamentach nowego budynku. Ogromny wkład w budowę szkoły włożyli mieszkańcy okolicznych wsi Zalesia, Dzierzkówka Nowego, Tomaszowa i Anielina.

Zajęcia lekcyjne w nowej szkole rozpoczęły się 01 września 1997 roku. Uroczyste otwarcie nowego budynku szkoły nastąpiło w dniu 22 listopada 1997 roku. Ceremonia rozpoczęła się uroczystą mszą świętą w kościele parafialnym w Tomaszowie. Celebrował ją Jego Ekscelencja, ks. Biskup Edward Materski. Zaproszonymi gośćmi byli: kurator oświaty – Kazimierz Rutkowski, senator – Zbigniew Gołąbek, burmistrz Miasta i Gminy w Skaryszewie - Józef Pawlak, przewodniczący Rady Miasta i Gminy Skaryszew – Józef Nagrodzki, przedstawiciele Urzędu Miasta i Gminy w Skaryszewie, prezes Banku Spółdzielczego w Skaryszewie Teresa Majkusiak, kapłani z pobliskich parafii, dyrektorzy szkół, sołtysi, rodzice, uczniowie i nauczyciele. 

Warunki do nauki i pracy w nowej szkole bardzo się zmieniły. W nowoczesnym budynku znajdują się sale lekcyjne z zapleczami, pomieszczenia administracyjne i socjalne, pracownia komputerowa z dostępem do internetu, biblioteka z czytelnią, z której korzystają nie tylko uczniowie, ale także mieszkańcy okolicznych wsi, jadalnia szkolna. Funkcjonuje sala gimnastyczna wygospodarowana z największego pomieszczenia. Nauczyciele i uczniowie dbają o estetyczny wygląd szkoły, dzięki czemu jest w niej ładnie, kolorowo i czysto.

W latach dziewięćdziesiątych dłużej lub krócej pracowali, angażując się w wychowanie dzieci, Mariola Jamka, Elżbieta Malecińska, Magdalena Świstak, Ewa Famengo, Magdalena Maleta, Zofia Kopyt. Naukę religii prowadzili: katechetka Agnieszka Łagowska, ks. Czesław Sobolewski, ks. Wojciech Puchalski.

W wyniku reformy systemu nauczania w 1999 roku zmienił się stopień organizacyjny szkoły na sześcioklasową. Jej absolwenci kontynuują naukę w szkołach gimnazjalnych w Skaryszewie i w Iłży.

Ważnym wydarzeniem dla poprawy funkcjonowania kultury zdrowotnej w szkole było zakupienie 27 maja 1999 roku dodatkowych gruntów z przeznaczeniem na boisko szkolne. Grunty o powierzchni ok.1,5 ha sprzedali mieszkańcy Starego Dzierzkówka: Zdzisław Żak, Zenon Żak, Edward Sowa, Marek Bednarczyk, Hieronim Bednarczyk, Albina Stanisława Bednarczyk i Mirosław Mital. Zakupił je dla szkoły organ prowadzący – Urząd Miasta i Gminy w Skaryszewie.

Kolejnym, ważnym wydarzeniu życia szkoły był fakt rozpoczęcia od 1 września 2001 r. nauki przez uczniów z Bujaka, którzy do tej pory uczęszczali do szkoły w Alojzowie, należącej do innego obwodu szkolnego.

W roku szkolnym 2002/03 nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora. W drodze konkursu została wybrana i pełni tę funkcję nadal pani mgr Bożena Wójtowicz.

Obecnie tj. w roku szkolnym 2004/05 do szkoły uczęszcza 128 uczniów, głównie z własnego obwodu szkolnego tj. wsi: Dzierzkówek Stary, Dzierzkówek Nowy, Zalesie, Bujak, Anielin i Tomaszów. Uczęszczają również dzieci z sąsiednich obwodów szkolnych – z Huty Skaryszewskiej i z ul. Dzierzkowskiej w Skaryszewie. Uczniowie dowożeni są do szkoły autobusami PKS na koszt gminy.

Szkoła współpracuje z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Iłży, Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Kultury w Skaryszewie, Ośrodkiem Zdrowia, Komendą Policji, Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Skaryszewie. Na terenie szkoły działa Uczniowski Klub Sportowy prowadzony przez Urszulę Szarek, Samorząd Szkolny, którego opiekunem jest Monika Kędzierska, SKO z opiekunami: Beatą Bolek i Agnieszką Słowik. Dla uczniów mających trudności w nauce organizowane są zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, prowadzone są również zajęcia z gimnastyki korekcyjnej.

Trwa zagospodarowywanie terenu przed budynkiem szkolnym. W czasie wakacji 2004 r. powstało nowe ogrodzenie oraz parking. Sponsorami tej inwestycji w dużej części byli Jerzy Kostrzewa i Zbigniew Banaszkiewicz właściciele firm produkujących kostkę brukową.

W szkole pracuje 11 nauczycieli. Wykształcona kadra pedagogiczna, dobra atmosfera pracy, życzliwość i szacunek rodziców sprawiają, że szkoła funkcjonuje sprawnie, dzieci chętnie uczęszczają do szkoły, odnoszą sukcesy w nauce i sporcie. Nauczyciele, pamiętając o konieczności kontaktu ucznia z szeroko rozumianą kulturą i sztuką, organizują wyjazdy do teatrau, do kina, muzeów, na basen, organizują wycieczki turystyczno-krajoznawcze. Odbywają się okolicznościowe akademie, spotkania z rodzicami, mieszkańcami wsi, władzami lokalnymi. Osiągnięcia uczniów oraz bieżące życie szkoły dokumentowane jest w kronice szkolnej prowadzonej przez Beatę Bolek i Grażynę Majak.

Dzieci biorą udział w ogólnokrajowych akcjach takich jak „Sprzątanie Świata” i „Dzień Ziemi” oraz „Góra Grosza” i „Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy”. Poprzez swoją działalność szkoła integruje społeczność lokalną, stając się centrum życia kulturalnego na wsi.

zobacz zdjęcia archiwalne: